Voorgeschiedenis
In het voorjaar van 1945 naderen de geallieerden het Duitse Rijk. De nationaalsocialisten proberen wanhopig alle sporen van hun gruweldaden uit te wissen. Te midden van deze chaos wordt in april 1945 het concentratiekamp Neuengamme ontruimd. De gevangenen worden op dodenmarsen gestuurd en de kampadministratie wordt verbrand.
De persoonlijke bezittingen van de gevangenen; portemonnees, horloges en sieraden die bij binnenkomst in beslag waren genomen, worden door SS-Unterscharführer Franz Wulf opgeslagen in zijn woonplaats Lunden. Na de Duitse overgave worden de circa 7.800 enveloppen door de Britse bezettingsmacht ontdekt en opgeslagen in een bank in Husum.
In de jaren 50 wordt een groot deel van de bezittingen teruggegeven aan de rechtmatige eigenaren. Vanaf 1962 worden ongeveer 4.700 overgebleven enveloppen met bezittingen overgedragen aan Arolsen Archives, het grootste archief voor slachtoffers en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog. De #StolenMemory-campagne in 2015 van Arolsen Archives markeert het begin van een hernieuwde zoektocht naar de rechtmatige eigenaren van ongeveer 2.500 enveloppen met bezittingen.
Door de toewijding van Arolsen Archives en met hulp van talloze vrijwilligers zijn vele bezittingen in de loop der jaren herenigd met de rechtmatige eigenaren, vaak familieleden van de slachtoffers. Deze emotionele reünie brengt niet alleen verloren voorwerpen terug, maar doet ook de herinneringen aan de slachtoffers herleven.
Waarom dit boek?
In 2015 was het groot nieuws. Het International Tracing Service (nu Arolsen Archives), het grootste archief ter wereld over de Tweede Wereldoorlog, plaatste scans online van 2.800 persoonlijke bezittingen waarvan de eigenaar nooit was achterhaald. Portemonnees, foto’s, documenten en sieraden die de gevangenen werden afgenomen bij aankomst in het concentratiekamp Neuengamme. Arolsen Archives hoopte op die manier alsnog de eigenaar en zijn nabestaanden te vinden.
Door mijn ervaring met het zoeken van personen op internet besloot ik deel te nemen aan dit project. Tijdens mijn eerste contacten met de nazaten ontdekte ik de enorme waarde die de teruggave van deze bezittingen met zich meebracht. Zo betekende het voor de zus van Johannes Berens niet alleen de terugkeer van zijn portemonnee met tientallen foto’s, maar hoorde ze ook dat haar broer niet in Neuengamme zelf was overleden, maar in een buitenkamp in Sandbostel. Enkele maanden later bezocht ze daar samen met haar zoon de jaarlijkse herdenking, waardoor de herinnering aan Johannes weer tot leven kwam.
Ongeveer 3.700 Nederlanders hebben de ontberingen in Neuengamme en haar buitenkampen niet overleefd. Waarom is hier zo weinig over bekend? En wie kent Arolsen Archives, het grootste oorlogsarchief ter wereld, met haar opmerkelijke projecten zoals #StolenMemory en #everynamecounts? Met dit boek wil ik bijdragen aan het vergroten van kennis over deze onderwerpen.
Voor wie is dit boek?
Dit boek is toegankelijk en rijk geïllustreerd, gericht op lezers met weinig tot geen kennis over de Tweede Wereldoorlog. Hierdoor is het ook geschikt voor jongeren. De indrukwekkende foto’s van de teruggegeven bezittingen, samen met de verhalen van de slachtoffers, maken het verhaal persoonlijk en zullen een breed publiek aanspreken.